Laden Evenementen

« Alle Evenementen

  • Dit event is voorbij.

Cursus over het Midden-Oosten 10x in Den Haag

07/10/2018 @ 13:00 - 15:30

€175

Deze cursus gaat over de geschiedenis van wat in de spreektaal ‘het Midden-Oosten’ heet. Hierbij gaan we in op de meest relevante geschiedenis voor een begrip van de situatie waar we vandaag de dag mee te maken hebben. Zo komen de verschillende religies in het gebied aan bod, de geschiedenis van de grote rijken en de betekenis daarvan voor het heden en natuurlijk het ontstaan van de moderne nationale staten met inbegrip van de staat Israël. Uiteindelijk proberen we zo ook te komen tot een beter begrip van de achtergronden van de berichtgeving over datzelfde ‘Midden-Oosten’ in de hedendaagse media.

 

  1. Introductie – naamgeving, betekenis en geografie.

 

In dit college beginnen we met een recent bericht uit de media over de situatie in het Midden-Oosten. Van daaruit gaan we definiëren. Wat lees je eigenlijk? Wat wordt er bedoeld? Wat wordt er gesuggereerd?

Uiteindelijk proberen we tot een referentiekader te komen, waarmee we de geschiedkundige ontwikkelingen in het Midden-Oosten kunnen verklaren.

Dat referentiekader bouwen we op uit relevante feiten over de taal in het gebied, de volkeren en landsgrenzen in het gebied, de religies in het gebied en de manier waarop er over het gebied verslag wordt gedaan in onze media.

 

  1. Egypte en het Jodendom en de tijd vóór Christus

 

Tijdens dit college kijken we naar de vele rijken die elkaar opvolgen sinds het derde millennium vóór Christus. We kijken naar de Oud-Egyptische beschaving en naar het Israëlitische koninkrijk.

Vervolgens zien we hoe uit al die beschavingen een monotheïstische religie voortkomt, die in het Midden-Oosten het Leitmotiv wordt voor alle religieuze ontwikkelingen in de geschiedenis daarna.

We kijken naar de manier waarop Alexander de Grote het gebied verovert en incorporeert in zijn rijk. Op die manier wordt in het Midden-Oosten de Helleense cultuur een factor van belang.

In de 1e eeuw voor Christus werd de streek rondom de Middellandse Zee veroverd door het Romeinse Rijk. Hierdoor werd dit gedeelte van het Midden-Oosten verenigd met Noord-Afrika en een groot deel van Europa. Zo komt er dus een inwendig verband tussen Europa en Noord-Afrika.

 

  1. De eerste eeuwen na Christus

 

Tijdens dit college zien we hoe in de eerste eeuwen na Christus Perzië een grote speler is in dit gebied. In diezelfde periode verspreidde het christendom zich over de door de Romeinen bezette gebieden van het Midden-Oosten. In de vierde eeuw kreeg het Romeinse Rijk daar een nieuwe naam: het Byzantijnse Rijk. De hoofdstad van dat rijk was Byzantium en later Constantinopel, het huidige Istanboel. Ten oosten van het Byzantijnse Rijk, in Perzië, kwamen de Parten en later de Sassaniden op. Mesopotamië lag als een buffer tussen het Byzantijnse Rijk en de Perzische rijken in.

We gaan in op het belang van het Concilie van Nicea in 325 en bekijken hoe als gevolg daarvan het monotheïstische christendom een polytheïstisch christendom wordt.

We gaan in op de vraag hoe en waarom juist dit Christendom zich heeft kunnen verspreiden in het gebied van het Romeinse Rijk.

 

  1. De opkomst van de Islam

 

Tijdens dit college zien we hoe vóór het jaar 600 de Islam onzichtbaar is in dit gebied, terwijl na 800 de Islam overduidelijk aanwezig is. Tegelijkertijd hebben in dit gebied altijd minderheden van oudere culturen en religies geleefd, zoals de Zoroasters, de Yezidi’s en bijvoorbeeld de christelijke Kopten en Maronieten. We gaan in op die opkomst van de Islam in het Midden-Oosten en zien hoe in de ogen van Europa het gebied een eigen cultuur kreeg, een eigen religie en een eigen identiteit, die het ten opzichte van Europa en Afrika in de 21e eeuw in grote lijnen nog steeds heeft. Vaak valt de enorme fragmentatie binnen de islamitische culturele ruimte buiten het gezichtsveld van de westerse beschouwer. Zo lijkt de wereld van de Islam in de media steeds op een massa vormeloze vreemdelingen, terwijl niets minder waar is.

Ter verduidelijking gaan we in op het schisma dat heeft geleid tot de onderverdeling binnen de Islam, die bestaat uit de soenna en de sjia. In het oosten werd Perzië snel min of meer onafhankelijk en overwegend sjiietisch.

 

  1. De Kruistochten

 

Tijdens dit college zien we hoe het christelijke Byzantijnse Rijk in 1071 in de Slag bij Manzikert werd verslagen door de Seltsjoeken. Daarop stuurde de Byzantijnse keizer Alexios I Komnenos een verzoek om hulp aan paus Urbanus II. Die laatste organiseerde in 1095 de eerste kruistocht en dit leger van kruisvaarders veroverde Jeruzalem in 1099. Hierna stichtten zij het Koninkrijk Jeruzalem, evenals drie andere staatjes. De rijken van de Abbasiden, Seltsjoeken en Fatimiden reageerden enigszins onverschillig aangezien zij nauwelijks geïnteresseerd waren in het gebied.

In 1187 veroverde de Koerdische leider Saladin Jeruzalem op de kruisvaarders. Hierna werden nog verschillende kruistochten georganiseerd, maar geen daarvan waren van grote invloed op het Midden-Oosten.

We gaan in op de vraag tegen wie of wat de kruisridders nou eigenlijk streden. Moslims waren het in ieder geval niet. Of toch wel?

 

  1. Mongolen

 

Tijdens dit college gaan we in op de vernietigende rol die de Mongolen hebben gespeeld in het Midden-Oosten.

De Mongoolse leider Dzjengis Khan viel in 1219 het Midden-Oosten binnen. Zijn troepen vernietigden in 1221 één van de twee bases van beschaving in het gebied – het oude Merv. Mogelijk stierven meer dan een miljoen mensen stierven bij deze verovering, waarmee het één van de grootste bloedbaden uit de wereldgeschiedenis zou worden. In 1243 werden de Seltsjoeken tot vazal gemaakt en vernietigden de Mongolen de hoofdstad Bagdad – de tweede basis van beschaving in dit gebied – en in 1258 werd het rijk van de Abbassiden vernietigd. Tussen 1258 en 1260 werden de Mammelukken uit Syrië verdreven. De Mongolen bleven tot in 1405 de grootste macht in het Midden-Oosten. In dat jaar overleed hun laatste grote leider Timoer Lenk, die als Turk en als Mongool wordt gezien.

 

  1. Het Osmaanse Rijk

 

Tijdens dit college zien we hoe rond 1330 Osman I in Anatolië aan de macht kwam. Hij stichtte het naar hem vernoemde Osmaanse Rijk, dat aanvankelijk de Balkan en delen van Oost-Europa besloeg en vanaf 1516 gebied op de Mammelukken veroverde in Anatolië en wat nu Syrië, Palestina en Egypte is. In 1517 erkende de sjarief – de religieus ‘beschermer’ – van Mekka de Sultan als kalief, dus als religieus leider. Daarmee werd hij dus zowel staatkundig als religieus leider. In 1534 veroverde het Osmaanse rijk Bagdad en in 1546 Basra. Ook Bahrein en delen van Oman en Jemen vielen in handen van de Osmanen. Tot aan de Eerste Wereldoorlog hield het Osmaanse Rijk zijn greep op het Midden-Oosten.

Ook bekijken we hoe tijdens de sterke doorvoering van het nationalisme van de negentiende eeuw bij de joodse gemeenschappen in Europa het streven opkomt om een joodse staat op te richten. Aan het eind van die eeuw komt daaruit weer het politieke zionisme voort, dat zich ten doel stelt om een joodse staat in het Midden-Oosten te stichten.

 

  1. Eerste Wereldoorlog en de Balfour Declaration

 

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het Osmaanse Rijk verslagen en veranderde de politieke situatie in het Midden-Oosten ingrijpend. Gedurende deze oorlog werd het grondgebied van de meeste staten in het huidige Midden-Oosten bepaald. De Fransen en de Britten kwamen in hun Sykes-Picotverdrag uit 1916 een verdeling van het Midden-Oosten overeen. Daarbij beloofden de Britten de heerschappij over het Arabische gedeelte van dit gebied aan de Arabieren. Dat bleek een loze belofte, want na de oorlog besloot de Volkenbond, in het verlengde van de Brits-Franse afspraken, dat de nieuwe landen Irak, Palestina Cisjordania (wat ‘Palestina’ wordt genoemd) en Palestina Transjordania (wat ‘Jordanië’ wordt genoemd) onder Brits mandaat zouden komen te vallen. Syrië en Libanon zouden onder Frans mandaat komen te vallen. De Britten gaven Irak en Palestina Transjordania een beperkte autonomie, de andere gebieden bleven onder strengere controle.

In 1917 kwamen de Britten met de Balfour-verklaring, die de joden de vorming van een ‘Joods Nationaal Tehuis’ in Palestina beloofde. Al voor de oprichting van de staat Israël vormde het zionisme een bron van spanning in het toenmalige Palestina. De zionistische territoriale claim is altijd betwist en bevochten door de Arabische bevolking van Palestina en later door de Arabische landen.

 

  1. De Tweede Wereldoorlog en het uitroepen van de staat Israël

 

De Tweede Wereldoorlog heeft weinig directe gevolgen gehad voor het Midden-Oosten. Alleen Iran, dat de kant van Duitsland had gekozen, werd binnengevallen door de geallieerden. De Nazi’s vielen wel Noord-Afrika binnen en hun beroemde generaal Erwin Rommel bereikte Egypte in 1942, maar de Britten versloegen hem bij El Alamein ten westen van de Nijl. In maart 1943 werden de Asmogendheden verdreven uit Noord-Afrika.

De indirecte gevolgen van de oorlog waren des te groter in het Midden-Oosten. In 1943 werd het Franse mandaat over Libanon opgeheven en werd Libanon een onafhankelijke republiek. Binnen een paar jaar na de oorlog werden ook de andere mandaten opgeheven en werden meer landen onafhankelijk.

Nadat het Britse mandaat voor Palestina was verlopen, werd de staat Israël in 1948 uitgeroepen. De Arabische buurlanden, die al tientallen jaren tegen de toevloed van joden waren, verklaarden prompt de oorlog aan de nieuwe staat, wat leidde tot de Eerste Arabisch-Israëlische oorlog. Natuurlijk zullen we de betekenis van deze belangrijke ontwikkelingen diepgaand bespreken.

 

  1. De Koude Oorlog en de periode tussen 1991 en nu

 

Tijdens dit college kijken we naar de rol die de Koude Oorlog in het Midden-Oosten heeft gespeeld. We zien hoe in 1956 de Fransen en Britten het Suezkanaal, dat door de Egyptische president Nasser genationaliseerd was, opnieuw onder controle probeerden te krijgen. Zij maakten een geheime afspraak met Israël, dat zelf de Sinaï wilde controleren om Egyptische aanvallen te kunnen weerstaan, waarmee de Suezcrisis van 1956 begon.

De Verenigde Staten steunden de aanval niet, waarmee dat land zijn invloed in het gebied liet gelden. De Amerikanen wilden namelijk niet dat hun inspanningen om de Arabieren te vriend te houden, in één klap door hun bondgenoten teniet zouden worden gedaan. Al eerder mengde ook de Sovjet-Unie zich in de politiek van het Midden-Oosten, op zoek naar invloed. De Sovjets steunden verschillende landen in hun Arabisch-nationalistische aspiraties. Die aspiraties kenden een sterke, op dat moment populaire, socialistische component. Daarop reageerden de Verenigde Staten weer en zo was ook de Koude Oorlog in het Midden-Oosten een feit.

Tijdens dit laatste college gaan we in op de vraag wat de betekenis is geweest van de oorlogen die Israël heeft gevoerd voor de huidige situatie in het Midden-Oosten. We zien hoe op 11 september 2001 ons idee over de islamitische wereld volledig verandert.

Tenslotte proberen we tot een conclusie te komen over de huidige situatie in het Midden-Oosten en de manier waarop die situatie in de media tot ons komt.

Deze cursus bestaat uit tien lezingen, die op zondag worden gegeven van 13:00 in de ochtend tot 15:30 ‘s middags in de Centrale Bibliotheek aan het Spui 68. De cursus begint op zondag 7 oktober 2018 en eindigt op zondag 16 december 2018. Vanwege de oktobervakantie zal er geen lezing zijn op zondag 28 oktober.

Bij deze lezingenserie ontvangt u een gratis digitale syllabus.

Gegevens

Datum:
07/10/2018
Tijd:
13:00 - 15:30
Kosten:
€175
Evenement Categorie:

Locatie

Centrale Bibliotheek
Spui 68
Den Haag,2511 BTNederland
+ Google Maps